بلفاريت یا التهاب مزمن پلك‌ها، شايع‌ترين علت قرمزي پلك و شایع‌ترین علت مراجعه به چشم‌پزشك مي‌باشد. 37 درصد از بيماراني كه توسط چشم‌پزشكان ويزيت مي‌شوند به درجاتي از بلفاريت مبتلا می‌باشند. پلك انسان حدود 2 ميلي‌متر ضخامت دارد. بخش بيروني آن ‌توسط پوست و قسمت داخلی آن با یک پرده مخاطي به نام ملتحمه پوشانده شده است. بين اين دو لایه صفحه‌اي شبه غضروفي به نام تارس، عضلات پلك، غدد چربي (غدد ميبومين) و فوليكول‌های مژه قرار دارند (تصویر 1).

تجمع غدد ميبومين در پلک‌های بالا بیشتر است (40 عدد در پلك فوقاني و 20 عدد در پلك تحتاني). این غدد با ترشح چربي سبب تثبيت اشك می‎شوند. در صورت اختلال در کارکرد این غدد لایه چربی به درستی از اشک محافظت نکرده و تبخير اشك و به دنبال آن خشكي چشم ایجاد می‎شود. همچنین تجمع بیش از حد چربی در لبه پلك باعث افزايش تجمع آلودگي در این منطقه و در نتیجه افزایش ابتلاء به عفونت در پلك مي‌گردد، بنابراين تجمع چربي و عفونت دو عامل اصلی ايجاد بلفاريت می‌باشند. بلفاريت به دو شكل قدامي و خلفي و هر كدام به دو دسته عفوني و غيرعفوني تقسيم مي‌شوند.

بلفاريت قدامي در اکثر موارد توسط میکروب‌ها (استافيلوكوك طلايي، اپيدرميديس و ساپروفيتيكوس و یا مايت‌هاي دموكس) ایجاد می‎شود. رشد بیش از حد عوامل بيماري‌زا به جاي عوامل غير بيماري‌زای طبیعی روی سطح چشم باعث ايجاد این التهاب می‌گردد. نوع سبوره‌ای بلفاريت قدامي با پوسته‌هاي چرب در لبه پلك مشخص مي‌شود. این افراد پوست و موهایی چرب داشته و سرشان شوره می‌زند.

بلفاريت خلفي در اکثر موارد غيرعفوني بوده و تغيير در تركيب ترشحات غدد ميبومين و انسداد در مجرای آنها باعث ایجاد التهاب مي‌شود. افزايش اسيدهاي چرب آزاد و بعضي از چربی‌های تغيير يافته منجر به ناپايداري و افزايش تبخير اشك و در نتيجه افزايش غلظت مواد محلول آن می‌گردد. افزايش غلظت اشک، مهم‌ترین علت التهاب و تحريك چشم بوده و باعث آسیب قرنيه می‎شود.

علایم و نشانه‌های بلفاریت

سوزش و تحریک چشم، مهم‌ترين علایم باليني بیماران در همه انواع بلفاريت بوده كه صبح‏ها شديدتر و در طول روز بهتر مي‌شوند. ساير نشانه‌های بیماری عبارتند از: خارش، ناراحتي چشم‌ها پس از كار طولانی، احساس سنگيني و خواب‌آلودگی در پلك‌ها، تجمع ترشحات روي مژه‌ها، احساس خشكي، چسبيدن لبه پلك‌ها هنگام بيدار شدن از خواب و قرمزي چشم (تصاویر 2 و 3). همچنین بيماران ممكن است از عدم تحمل لنز تماسي و سابقه گل‌مژه نیز شكايت داشته باشند. احساس جسم خارجی (شن‌ریزه) یکی دیگر از شکایت‌های شایع بیمار بوده و بعد از استحمام، کار با رایانه یا دیدن تلوزیون تشدید می‎شود. با توجه به کیفیت بد لایه اشک این افراد نسبت به محرک‌های محیطی از جمله آلودگی‌ها حساس‌تر می‌باشند.

يافته‌هاي قابل مشاهده توسط چشم‌پزشک هنگام معاینه با اسلیت لامپ بر اساس نوع بلفاریت عبارتند از: حلقه‌های (كولارت) اطراف ریشه مژه‏ها، ضخيم و پرخون و قرمز شدن لبه‏ پلك‌ها، از دست رفتن و سفيد شدن و تغيير جهت مژه‌ها، اتساع عروق لبه پلک و ملتحمه، انسداد منافذ غدد ميبومين با ترشحات غليظ و برجستگي منفذ غده ميبومين (تصویر 4 و 5) كه مي‌توانند منجر به عوارضي مانند زخم حاشيه‏اي قرنيه‏ و التهاب ملتحمه شوند.

درمان بلفاریت

كاهش علايم بيمار، كاهش ميزان باكتري موجود بر روي لبه پلك‌ها، كاهش التهاب و بهبود عملكرد غدد ميبومين مهم‌ترین اهداف در درمان بلفاریت می‌باشند.

مهم‌ترین اقدام در درمان این اختلال، حفظ بهداشت لبه پلک‌ها می‌باشد. با توجه به مزمن بودن بیماری، درمان آن هم زمان‌بر است. همانگونه که یک فرد مبتلا به شوره سر باید به مدت طولانی از شامپو‌های ضد‌شوره استفاده کند، افراد مبتلا به بلفاریت هم باید با حوصله زیاد و برای زمان طولانی دستورات بهداشتی لبه پلک‌ها را رعایت نمایند.

اقدامات توصیه شده برای درمان بلفاریت عبارتند از:

• قرار دادن حوله یا دستمال تمیز گرم شده با اتو و یا آب گرم روی چشم‌های بسته به مدت یک دقیقه و حداقل یک بار در روز که بهتر است صبح‌ها انجام شود.
• ماساژ و شستشوی مژه‌ها و لبه پلک‌ها (در حالیکه چشم‌ها بسته است) برای یک تا دو دقیقه با مقدار کمی از شامپوی بچه یا سایر محلولهای مخصوص شستشوی چشم، رقیق شده با آب گرم توسط پنبه تمیز و یا نوک انگشتان. در چند ماه اول لازم است که این کار هر روز تکرار شود ولی بعد از بهبودی میتوان به سه بار در هفته اکتفا کرد.

با شروع درمان علایم بیماری ممکن است کمی تشدید شده و یا آنکه فرد تا چندین هفته اثر درمانی را احساس نکند، به همین دلیل به همه بیماران توصیه می‎شود علی‌رغم ادامه علایم اولیه، درمان ادامه یافته و بهداشت لبه پلک‌ها استمرار یابد.

با توجه به اینکه بخش بزرگی از مشکلات بیمار به علت خشکی چشم می‌باشد چشم پزشکان در شروع درمان اشک مصنوعی نیز تجویز می‌کنند. همانگونه که ذکر شد التهاب در ایجاد علایم نقش محوری داشته و به همین دلیل ممکن است یک دوره کوتاه قطره استرویید در برخی از افراد مبتلا توسط چشم‌پزشک تجویز ‌شود. مصرف خودسرانه و طولانی مدت این دارو می‌تواند منجر به گلوکوم، کاتاراکت و آسیب‌های غیرقابل جبران دیگر شود. همچنین مصرف خوراکی کپسول داکسی سایکلین (با آب فراوان و با معده پر) برای یک تا سه ماه و یا قرص آزیترومایسین ممکن است تجویز شود. این دارو‌ها علاوه بر کاهش باکتری‌های عامل بیماری، باعث آثار ضد‌التهابی و تنظیم فعالیت غدد میبومین نیز می‌شوند.